Issiqmi, Sovuqmi – Hammasi Atomlarning Harakatida!

Biz fizika darsimizni birinchi savol bilan boshladik:

"Agar Yer yo‘qolib ketib, boshqa sayyoraga ko‘chib o‘tsak va o‘sha yerda barcha bilimlarimizni unutib qo‘ysak, lekin faqat bitta ma’lumotni olib qola olsak, nimani yozgan bo‘lardingiz?"Bolalar turli javoblar berishdi: "telefon", "wi-fi", "Telegram". Lekin men ularga shunday dedim:

"Eng muhim ma’lumot bu — hamma narsa atomlardan iborat!"

Atom nima?

Atom — bu juda kichkina bo‘lakcha, tabiatning eng kichik qismi. Ularni ko‘z bilan ham, kuchli mikroskop bilan ham ko‘rib bo‘lmaydi. Ammo ular bor va ular har doim harakatda bo‘ladi.

Hamma narsa atomlardan tashkil topgan

Atrofimizdagi barcha narsalar atomlardan iborat: insonlar, hayvonlar, yer, suv, havo va hatto quyosh ham. Masalan, suvning ichida ikki xil atom bor: kislorod va vodorod. Suvni mikroskopda milliard marta kattalashtirsak, biz molekulalarni — kichik "sharlarni" ko‘ramiz.

Atomlar harakati

Men bolalarga ikki xil suv — sovuq va issiq suvni ko‘rsatdim va savol berdim:

"Nima uchun issiq suvda bug‘ chiqadi, lekin sovuq suvda yo‘q?"

Javob oddiy: issiq suvda molekulalar tezroq harakat qiladi va havoga uchib ketadi, sovuq suvda esa molekulalar sekinroq harakat qiladi.Havo ham molekulalardan tashkil topgan. Ular bizning tanamizga zarba beradi, lekin biz buni sezmaymiz, chunki ular juda kichkina. Ammo sovuq havoda molekulalar sekinroq harakat qiladi, shuning uchun bizga sovuq tuyuladi. Issiq havoda esa ular tezroq harakat qiladi va bizga issiqlikni beradi.

Suv, muz va bug‘

Suvni isitganimizda, molekulalar tezroq harakat qilib, bug‘ga aylanadi. Sovutganimizda esa ular sekinlashadi va suv muzga aylanadi. Muzda ham molekulalar harakatda bo‘ladi, lekin ular faqat joyida titraydi.

Tuz va suv: nima uchun tuz eriydi?

Suvga tuz solganimizda, suv molekulalari tuz molekulalarini "ajratadi". Bu jarayon "erish" yoki "diffuziya" deb ataladi. Tuz molekulalari suv ichida erkin harakat qila boshlaydi. Bu jarayon atirni havoda his qilishimizga ham o‘xshaydi. Atir molekulalari havoda harakat qilib, burunimizga yetib keladi.

Xulosa

"Hamma narsa atomlardan iborat" degan ma'lumot orqali biz tabiatning ko‘p sirlarini tushunishimiz mumkin. Bu bilim bizga issiqlik, harakat, energiya va elektrni o‘rganishga yordam beradi. Fizikaning qiziqarli dunyosini o‘rganishda davom etamiz!